جمع مکسر دانستیم که جمع بر بیش از دونفر دلالت می کند . اسم های جمع یا سالمند یا مکسر اسم جمع سالم بر دونوع بود . جمع مذکر سالم که علامت آن (ونَ / ینَ ) بود . جمع مونث سالم که علامت آن (ات ) بود . ضمن اینکه ة از آخر کلمه حذف می شد . جمع مکسر از کسر می آید . یعنی شکسته شده . در واقع ما به خاطر اینکه از درس عربی بدمان می آید دق دلیمون را برسر جمع مکسر خالی می کنیم وبه حدی کلمه مان را می زنیم که دست وپا وسرش را می شکنیم وبعد هم همسایه ها از راه میرسند که ای بابا ! چرا این بیچاره را میزنی ؟ تقصیر این چیه که تو درس نمی خونی ؟ وآن را به بیمارستان می رسونند . حالا بعد از این زد نها ممکن است کلمه ما احتیاج به عصا و لوازم پزشکی پیداکند . ممکن هم است که اصلا قطع عضو بشود . شوخی کردم . اینها را گفتم که بدانید جمع های مکسر قانون خاصی ندارند وشما می بایست از راه شنیدن وحفظ کردن آنها را یاد بگیرید . اما یک نکته خیلی مهم راباید بدانید وآن هم اینکه : تمام اسم های مفرد ومذکری که برای نام بردن اشیاء وحیوانات هستند اگر بخواهند جمع بسته شوند جمع آنها حتما جمع مکسر است . مثل : باب (در ) »»» ابواب (درها) جدار(دیوار) ، جُدُر (دیوارها) قلم، اقلام کتاب ، کُتـُب دفتر ، دفاتر ولی این به معنی این نمی باشد که اسم های مفرد ومذکری که برای اشخاص به کار می روند جمع مکسر بسته نمیشوند .ممکن است بعضی از این اسم ها هم جمع مُکـّسَر بسته شوند . که خیلی از آنها را شما در زبان فارسی هم به کار می برید . مانند: شخص ، اشخاص طفل ، اطفال نبی ، انبیاء ولی ، اولیاء ولد(فرزند) ، اولاد (فرزندان) ممکن است اسمی هم مونث باشد و شما برای جمع بستن آن از جمع مکسر استفاده کنید . مانند: محفظة (کیف) ، محافظ (کیفها) نملة (مورچه) ، نمال (مورچه ها) نافذة (پنجره) ، نوافذ(پنجره ها) حالا چند تا جمع مکسر هم خودتان بیارید . ضمن اینکه یادتان باشد اگر جمع مکسر شما بر شخص دلالت می کرد اسم اشاره برای آن مانند اسم های جمع می آید . یعنی هؤلاء برای نزدیک واولئک برای دور . ولی اگر بر شیء یا حیوان دلالت می کرد اسم اشاره برایش به شکل مفرد ومونث می آید . کاری هم نداریم که این کلمه ما مذکر است یا مونث . مانند : هذه ابواب هذه نوافذ برای اینکه بدانید جمع مکسر شما مذکر است یا مونث ، کافی است مفرد آن را ببینید . اگر مفردش مذکر بود جمعش هم مذکر است واگر مفردش مونث بود جمعش هم مونث است .

درس عربی را اینگونه بخوانیم ....

زندگی کردن مانند دوچرخه سواری است ، برای حفظ تعادل بايد حرکت کرد.(انشتين)

موضوعات مرتبط: زبان و ادبیات عربی ، آموزش عـربــی برای دانشجــویان زبان و ادبیــات عرب ، ســــــؤال از

ب) تطبیق منفی زمانها:

نحوه  مطالعه عربی 3 دروس 5 تا 7

تمییز همواره اسمی است جامد نکره منصوب که از کلمه‌ی ماقبل خود یا از جمله‌ی ماقبل خود رفع ابهام می‌کند که به همین علت به آن زائل یا یُزیل‌الابهام گویند. این‌گونه اسم‌ها در اصل مبتدا یا فاعل یا مفعول بوده‌اند مثل‌«حَسُنَ هذا التلمیذُ خُلقاً». این دانش‌آموز از نظر اخلاق نیکو شد. در جمله‌ی فوق کلمه‌ی خُلقاً تمییز یا روشنگر جمله نام دارد که رفع ابهام نموده است و غالباً معنای (ازنظر، ازجنبه‌ی، ازلحاظ) می‌دهد. دام‌های آموزشی این درس 1) تمییز شبیه مفعول مطلق نیابی و یا سایر منصوبات است , در این حالت چه‌گونه آن را شناسایی کنیم؟ پاسخ: علاوه بر منصوب و جامد و نکره بودن خود تمییز باید بدانیم که این کلمات از جنس فعل جمله نمی‌آیند و همواره قبل از خودشان اسم تفضیل یا فعل تمییز طلب یا واحد‌های وزن... دارند. مثل: تَقَدَمَ (فعل) هذا التلمیذ تَقَدُماً (مفعول مطلق) تَقَدَمَ (فعل) هذا التلمیذ درساً (تمییز) 2) فعل‌های تمییز‌طلب با فعل‌های دو مفعوله اشتباه نمی‌شوند؟ پاسخ: با تکرار و تمرین و جداسازی این دو دسته قادر به تشخیص خواهید بود. فعل‌های دو مفعوله: اَعطی، آتی، حَسِبَ، جَعَل، رَزَقَ ... فعل‌های تمییز‌ طلب: ازداد، امتلأ، کفَیَ، تَقَدم، حَسُنَ، طابَ ... 3) چگونه تمییز را با یک نگاه تشخیص دهیم؟ پاسخ: با تسلط بر نشانه‌های آن که قبل از آن با ‌فاصله یا بی‌فاصله می‌آید مثل: الف) اسم تفضیل بر وزن اَفعَل، اَفَل، اَفعَی+ تمییز منصوب هُوَ أَحسَنُ مِنی إحساساً هُوَ أشَد مِنی خُلقاً هُوَ اَلأعلی قولاً ب) دو کلمه‌ی خیر- شر+ تمییز منصوب الصالحات خیرٌ عند ربک ثواباً ج) فعل‌های تمییز‌طلب لازم یا متعدی+ تمییز لازم: حَسُنَ، طابُ، خاضَ، کَفَی، تَقَدَمَ، امتلأ، ازداد، ارتفَعَ، إشتَهَرَ متعدی: فَجَرَ، ملأَ، زِد مثال: یَمتَلِئُ قلبی نوراً فَجَرنا الارضَ عیوناً د) واحدهای وزن، پیمانه و مقدار، مساحت، عدد 3 به بعد واحد وزن مثل: کیلو، مثقال، ذره، غرماً واحد پیمانه مثل: کوب، کأس، قدح واحد مساحت مثل: هکتار، متر عدد 3 به بعد مثل: ثلاث، اَربعَ، خمس، ست... * عدد‌های 1و2 (واحد- اثنان) و عدد‌های ترتیبی (اول، ثانی، ثالث، رابع، خامس…) نمی‌توانند پس از خود تمییز بگیرند زیرا این اعداد خود صفت‌اند مثل: رایتُ رجلینِ اثنینِ 3 نکته‌ی مهم: اگر تمییز پس از اسم تفضیل بیاید در اصل مبتدا بوده است انتَ اَصدَقُ الناس قولاً (تمییز) در اصل قولُک (مبتدا) أصدقُ … اگر تمییز پس از فعل لازم بیاید در اصل فاعل بوده مثل: خاض ذلک النهر ماءً (تمییز) در اصل خاضَ ماءُ (فاعل) ذلک النهر اگر تمییز پس از فعل متعدی بیاید در اصل مفعول‌به بوده مثل: فَجَرنا الارضَ عیوناً (تمییز) در اصل فَجَرنا عیونَ الارضِ درس6: اسلوب استثناء برای جداسازی کسی یا چیزی از یک گروه یا اشیاء یا … به کار می‌رود و 3 رکن دارد : مستثنی‌منه: همان قاعده‌ی کلی است که جداسازی از او صورت می‌گیرد. مستثنی: همان جزء جداشده از کل است. حرف استثناء: إلا می‌باشد که عمل جداسازی را انجام می‌دهد. فاز الطلاب (مستثنی منه) فی الامتحان اِلا( حرف استثناء) المتکاسلیَنِ (مستثنی منصوب) انواع استثناء 1) استثنای تام یا کامل: هرگاه مستثنی‌منه که یک اسم جمع یا ضمیر جمع است درون جمله بیاید, جمله‌ی قبل از اِلا کامل خواهد بود که در این حالت تام نام دارد. تام فعلیه: فعل مثبت یا منفی+ اسم جمع+ اِلا+ مستثنی 100% منصوب یفوز الناس فی‌الحیاه اِلا الکافرین لا تعبدوا احداً اِلا الله تام اسمیه: مبتدای جمع+ خبر مفرد یا شبه جمله+ اِلا+ مستثنی 100% منصوب التلامیذ ناجحون اِلا واحداً منهم کل الانسان هادمون اِلا الله * با اندکی دقت متوجه می‌شویم که در تام‌ها مستثنی‌منه وجود دارد و مستثنی‌منه نیز همواره یک اسم جمع می‌باشد مثل: ( طلاب، تلامیذ، اصدقاء، الناس، احد، شئ، انسان، جمیع، کل، عمل، قَول، کلام،... ) و مستثنی همواره منصوب است. لا تَقُل شیئاً اِلا الحقَ/ رایتُ جمیع اصدقائی اِلا واحداً حال اگر مستثنی‌منه ( اسم جمع قبل از اِلا) را حذف کنیم استثناء مفرَغ یا تهی و ناقص می‌شود. در این حالت مستثنی یا کلمه‌ی پس از إلا برای رفع نقص در جمله نقش گرفته و منصوب یا مرفوع می‌شود. 2) استثنای مفرغ فرمول مفرغ اسمیه= هل، ما، لا+ اسم+ اِلا+ مستثنی مرفوع در نقش خبر مثال: هل جزاءُکَ اِلا الاحسانُ ما المالُ و النبرنَ اِلا ودائعُ لا اله اِلا اللهُ فرمول مفرغ فعلیه= ...... فعل منفی ماضی یا مضارع (نزدیک‌ترین فعل به اِلا)+ اِلا+ مستثنی مرفوع ( فاعل نایب اسم ناقصه) یا منصوب ( مفعول خبر ناقصه) ما جاء اِلا تلمیذٌ (فاعل) لاینجَحُ اِلا طالبٌ (فاعل) مارایتُ اِلا تلمیذاً (مفعول) لم یکن فی‌الصف اِلا تلمیذٌ (اسم مؤخر کان) ما کان الهدفُ اِلا تعلیمَ الناس (خبر کان) ما قُتِلَ فی‌الحرب اِلا مقاتلٌ (نایب فاعل) لا یُسمَعُ اِلا اصواتُ العصافیرِ (نایب) * جمله‌های تام به شکل (به‌جز- مگر) و جمله‌های مفرغ با فقط در ابتدا و مثبت بودن فعل ترجمه می‌ شوند مثل: تام= لاتعبدوا اَحَداً اِلا الله= کسی را نپرستید به‌جز خدا مفرغ= لا تعبدوا اِلا الله= فقط خدا را بپرستید درس 7: منادا (یا+ منادای منصوب) ابتدا منادا را اثبات کرده سپس انواع منادا را بررسی کنید. * برای اثبات منادا کافی است بدانیم پس از منادا، فعل یا ضمیر صیغه‌ی 7 تا 14 می‌آید در حالی‌که پس از مبتدا فعل یا ضمیر صیغه‌ی 1 تا 6 و یا یک اسم مرفوع می‌آید مثل: منادا: ربی (منادا) اِغفِر (امر مخاطب) لی ذنوبی ربی (منادا) لاتردَ (نهی مخاطب) حاجتی ربی (منادا) انتَ (7) خالقُ السماوات ربی (منادا) أنا (13) تائبٌ إلیکَ مبتدا: ربی (مبتدا) خالقُ (اسم مرفوع) السماوات ربی (مبتدا) خَلَقَ (ماضی صیغه 1) السماوات ربی (مبتدا) یغفرُ (مضارع صیغه 1) ذنوبی انواع منادا 1) منادای علم= یا+ یک اسم خاص-ُ دار ( منادای علم مبنی بر ضم محلاً منصوب بی ال و بی تنوین) یا علیُ، یا فاطمهُ، یا اللهُ، یا مریمُ یا ایرانُ، یا اصفهانُ، یا جوادُ، یا قریشُ 2) منادای نکره مقصوده نوع الف= یا+ یک اسم عام-ُ دار ( منادای مبنی بر ضم محلاً منصوب بی ال و بی تنوین) یا رجلُ، یا امراهُ، یا طالبهُ یا تلمیذُ، یا ناسُ، یا بلدُ، یا مومنُ * به جای یا الله می‌توان از اللهُمَ استفاده کرد که همان منادای علم است. * به جای یک اسم عام مفرد می‌توان از مثنی یا جمع یا موصول استفاده کرد که همان منادای نکره‌ی مقصوده است. مثل: یا مَن، یا مومنونَ، یا تلمیذانِ * دو نوع منادای گفته‌شده، ظاهرشان مرفوع است ولی باید بدانیم که ظاهر این‌دو مهم نیست بلکه این مهم است که محلاً منصوب‌اند. 3) منادای مضاف (با اعراب اصل فرعی تقدیری) یا+ بی ‌ال+ ال دار مجرور یا+ بی ال ( منادای مضاف منصوب)+ ضمیر متصل جری (مضاف‌الیه مجرور) * منادای مضاف با اعراب اصلی فقط-َ می‌گیرد. مثل: یا ربَنا، یا ربَ‌‌‌‌‌‌ العالمینَ، یا قاضیَ‌ الحاجاتِ * منادای مضاف با اعراب فرعی در مثنی و جمع مذکر به یاء و در خمسه به الف و در جمع مونث به کسره می‌باشد. مثل: یا تلمیذَی المدرسهِ/ یا أَخوَیَ/ یا مسلِمی العالم/ یا مسلماتِِ العالم/ یا ذاالجودِ/ یا ابانا/ یا اخانا/ یا ذاالکرمِ * منادای مضاف با اعراب تقدیری در مقصور‌ها و مضاف‌به ی متکلم وجود دارد. مقصور= یا مولانا/ یا فتی المدینه/ یا هُدَی الناسِ مضاف‌به ی= یا ربی/ یا اصدقائی/ یا الهی/ یا صدیقی * به جای ی متکلم می‌توانیم–ِ نیز بیاوریم مثل: یا اولادی--- یا اولادِ که باز هم منادا مضاف و تقدیراً منصوب است یا ربی---- یا ربِ 4) منادای نکره‌ی مقصوده نوع ب ( مبنی بر ضم محلاً منصوب) یا+ أیُها+ ال دار مذکر مرفوع أیَتُ (منادا محلاً منصوب) ها (حرف زاید)+ ال دار مونث مرفوع (تابع منادا مرفوع) مثال: اَیُها المسلمون/ ایُها الطلبهُ اَیتها المسلماتُ / ایتها الامهاتُ ایها الرجلُ/ ایتها التلمیذتانِ ایتُها الارضُ/ ایتُها النفُس * ارض، شمس، نفس، دار، نار، بئر، ریح، روح، عصا، سماء، مونث‌اند پس با ایتها به‌کار می‌روند. * طَلَبه، وَرَثَه، کَفَره، جَبَره (وزن فَعَلَه) جمع‌های مکسری‌اند که مفردشان مذکر است پس با ایُها به‌کار می‌روند. 5) منادای شبه‌مضاف منصوب به اعراب ظاهری اصلی یا+ اسم-ً دار منصوب یا تصیراً بالعباد/ یا وجیهاً/ یا عالماً/ یا غنیاً لا یفتقر

سؤال :آیا کلماتی نظیر (عند ،بین ،فوق،تحت و...........)می توانند هم خبر باشند وهم ظرف ویا آیا یک کلمه می تواند در آن واحد دو نقش داشته باشند؟ جواب:این کلمات ظروف غیر متصرّفند و همیشه ظرف واقع می شوند اینها متعلق به فعل یا شبه فعلی هستند که عامل نصب ظرفند و اگر در جمله ای خبر واقع شوند این ظروف خبر واقعی نیستد بلکه جانشین عامل خود هستندوما به آنها خبر می گوییم وخبر اصلی آها (موجود) است که حذف شده است واینکه چرا خبر اصلی حذف شده جواب این است قاعده: هر گاه خبر دلالت بر وجود مطلق کند ( وجودبدون قید )حذف می شود ظرف یا جار و مجرور به جای آن بایدقرار گیرد مثال : الامیرُ عندک، الامیر مبتدا/ عندَ: ظرف متعلق به خبر(موجودٌمحذوف)این ظرف جمله را بی نیاز از خبر کرده است و لی در دبیرستان می گوییم خبر از نوع شبه جمله(ظرف) وبه آن اکتفا می کنیم حال به نمونه ای از تستهای کنکور سراسری توجه کنید: سوال-عيّن ما ليس فيه المفعول فيه. 1) أين معزّ الأولياء و مذلّ الأعداء؟! 2)إذا دُعيتَ إلي مجلس کريم فاستجب! 3) متي تستيقظ من نوم الجهل، ايها الغافل؟! 4) ألا تُحبّ أن ترجع أيام الدّراسة؟! گزینه 4:ایام نقش فاعل را دارد سوال- عيّن العبارة التي فيها اسم يدلّ علي زمان وقوع الفعل: 1) ربنّا! هب لنا مانحتاج إليه إذا سألناك! 2) ليس قرب بيتنا جبل إلّا هذا التلُ الرّمليّ! 3) دَعت اُمّ صديقتي كلّ زميلاتي للاشتراك في الحفلة 4) كان بين الأطبّاءاختلاف حول معالجة هذا المريض جواب:گزینه 1-اذا

انواع « ما »
1- « ما » الشرطية : مطابق با نقش خود در عبارت اعراب می پذيرد . « و ما تفعلوا من خير يعلمه الله » (بقره 197)
2- « ما » الموصولية : برای عاقل و غير عاقل . « يسبّح لله ما في السماوات و ما في الأرض »
3- « ما » الاستفهامية : برای سؤال در مورد غير عاقل و حقيقت و يا صفت چيزي به كار مي رود. « ما فعلت ؟ » « ما اقسام الكلمة ؟»
4- « ما » التعجبية : نكره ی تامه به معنی « شيء عظيم » .
5- « ما » المصدريه كه با ما بعد خود به تأويل مصدر می رود.
الف : ظرفيه ى زمانيه ، زمانی كه ما بعد آن دلالت بر زمان می كند . مانند : « و اوصاني بالصلاة و الزكاة مادمت حيّا » ( مريم 31) « ما دمت حيا » أي: مدّة حياتي. « ما » حرف مصدري است ومحلي از اعراب ندارد.
ب: مصدريه غير ظرفيه ، در اين صورت با توجه به مقتضيات جمله با ما بعد خود نقش می پذيرد. مانند : « آمنوا كما آمن الناس « بقره 13 » اي « آمنوا كإيمان الناس »
6- « ما » الزائدة كه در موارد زير مي آيد:
الف : بعد از إذا « و كلّ ما بعد اذا زائده » مانند:«إذا ما حضر المعلم سكت الحاضرون » .
ب: بعد از متی مانند :« متى ما تأت أعلِّمك ».
ج : بعد از حروف جر مانند : فعمّا قريب يأتي النصر»
د : بعد از « لاسيَّ » ( زماني كه اسم پس از آن منصوب يا مجرور باشد .)
ه : پس از « احياناً و قليلاً و كثيراً » مانند : كثيرا ما نصحتك . (كثيرا : مفعول فيه )
و : پس از « أيّ » أيّما التلميذين كافأت ؟ أيّ : مفعول به ، ما : زائده و التلميذين : مضاف اليه
7- «ما » نافيه غير عامل : كه فعل ماضي و يا مضارع را منفي مي كند.
8- « ما » نافيه عامله ( ما شبيه به ليس يا ما حجازيه كه با شروط زير مبتدا را مرفوع و خبر را منصوب مي كند : خبر آن مقدم نشود ، معمول خبرش بر اسمش مقدم نشود ، پس از آن « إنْ » اضافه نشود ، خبرش با « إلاّ » نقض و تكرار نشود )مانند « ما أحَدٌ افضلَ من الشهيد».
9- « ما » الكافّة :كه به كلمات زير وصل مي شود :
- « إنّ و اخوات آن » إنّما المؤمنون إخوة .
- فعلهاي « كثر ، قلّ ، قصر ، شدّ ، طال » مانند : قلّما نال مناه من حرص . (فعلهاى مذكور در اين صورت فاعل ندارند)
- حرف جر « ربّ » مانند : ربّما ازورك . (در اين صورت ربّ نياز به مجرور ندارد).
10- « ما » پس از « نعم و بئس » : پس از موارد زير :
- معرفه تامه : مانند : علّمته علماً نِعِمّا . أي : نعم الشيء التعليم . نعم : فعل مدح ، ما : فاعل ،و مخصوص به مدح محذوف است .
- نكره : در محل نصب به عنوان تمييز و آن زماني است كه پس از آن جمله ى فعليه باشد . مانند : « نعمّا تتعلّمونه » إي « نعم شيئاً تتعلّمونه » نعم : فعل و فاعل ، ما : تمييز و جمله « تتعلّمونه » صفت براي « ما »
11- « ما » نكره ى تامّه اى كه اسم نكره به واسطه ى آن توصيف مى شود . در اين صورت ما به عنوان صفت در محل رفع ، نصب و يا جر است.
مانند : جئتك لأمرٍ ما . ما نعت براي « امر » در محل جر

اسامی استفهام یازده تاست که عبارتند از : مَن =چه کسی ؟ ما چه چیزی ؟ من ذا=چه کسی ؟ماذا=چه چیزی؟ متی=چه موقع ؟ أیـّّانَ=چه موقع؟برای سوال از آینده است ؟أین=کجا؟ کیف=چگونه ؟ أنـّی=چگونه و چه موقع و کجا ؟کم=چقدر ؟ أی ّ=کدام ؟ برای تعیین نقش اسمهای استفهام به جمله سوالی جواب می دهیم کلمه ای که به عنوان جواب کلمه استفهام قرار می گیرد همان نقش اسم استفهام در سوال است به مثالهای زیر توجه کنید : من جاء؟ احمد جاء در این مثال نقش من مبتدا و محلا مرفوع است . مَن رأیتَ ؟ رأیتُ مریمَ . نقش من در جمله استفهامی مفعول به و محلا منصوب است . مَن هو ؟ هو علی ٌ . نقش من خبر مقدم و محلاً مرفوع است . الی من سلّمتَ ؟ سلّمتُ الی مریمَ . نقش من ،مجرور به حرف جر است بعد ازما و ماذا اگر فعل بیاید و آن فعل لازم باشد ما و ماذا نقش فاعل می گیرد و اگر متعدی باشد ما و ماذا نقش مفعول به دارد مثال : ماذا تصنعونَ ؟ نصنعُ سفینةً نقش ماذا مفعول به و محلاً مرفوع است . ماذا سقط ؟ سقط الفنجانُ در اینجا نقش ماذا فاعل ومحلا مرفوع است . واگر اسم بیاید نقش ما خبر مقدم است : ما تلک ؟هی عصای. نقش ما خبر مقدم و محلا مرفوع است درباره اعراب کیف هم بحث مفصل است و اگر به بخش اعراب در قسمت موضوعات مطالب در حاشیه سمت چپ دقت کنید می توانید آن را با عنوان اعراب کیف بیابید بنابر این به ذکر چند مورد بسنده می کنم : کیف َحالُک ؟ حالی جیّدٌ . نقش کیف خبر مقدم و محلاً مرفوع است . کیف َ خرج َ علیّ ٌ الی السوق ؟ خرجَ عاجلا ً . نقش کیف حال مفرد و منصوب است . أین َ اگر بعد از حروف جر نیاید همیشه در جوابش مفعول فیه قرار می گیرد و نقش مفعول فیه دارد . الی أین َ سافرتِ ؟ سافرتُ الی ایرانَ . نقش أین مجرور به جار است أین َ جلسنا ؟ جلسنا حول َ الشجرة ِ . نقش أین مفعول فیه است . متی عدتَ (رجعتَ ) ؟ رجعتُ صباحاً نقش متی مفعول فیه و منصوب .