مشکل عدم تمرکز کودکان

تمرکز چیست؟

تمرکز در وهله اول یک تلاش ذهنی است برای انسجام بخشیدن به فکر، جمع و جور کردن آن و تمرکز حواس یعنی عوامل حواس‌پرتی را به حداقل رسانیدن. متأسفانه برای عده بسیاری از مردم، بیش‌فعالی مترادف کمبود توجه شده است اما همه کودکانی که دچار اختلال کمبود توجه هستند، بیش فعال نیستند. کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه، کودکانی هستند که در تمرکز مشکل دارند یا نمی‌توانند مدتی طولانی کاری را انجام دهند و یا در تشخیص اینکه چه چیزی مهم است، دچار مشکل هستند. این دسته از کودکان احتمالا آن علاقه و اهمیتی را دریافت نمی‌کنند که کودکانی که پیوسته فعالند، از آن بهره‌مندند اما واضح است که دچار اختلال کمبود توجه هستند. این دسته از کودکان برای تداوم در انجام یک کار و تمرکز بر جوانب مهم گفتگو یا تکالیف مربوط به مدرسه مشکل دارند. آن‌ها اغلب تکالیف و وظایفشان را به اتمام نمی‌رسانند زیرا به سرعت از یک فعالیت به فعالیتی دیگر می‌پردازند و یا حواسشان توسط محرک‌های بیرونی پرت می‌شود.

دانش‌آموز بی‌تمرکز را چگونه بشناسیم؟

دانش‌آموزی که اختلال تمرکز دارد حداقل باید هشت معیار از چهارده معیار زیر را دست‌کم برای مدت 6 ماه داشته باشد:

1) اغلب با دست یا پاهایش بازی می‌کند یا پشت میزش حرکت می‌کند. 2) وقتی از او می‌خواهند در جای خودش بنشیند، به سختی می‌تواند این کار را انجام بدهد.

اغلب به فعالیت‌هایی می‌پردازد که از لحاظ فیزیکی خطرناک است (نه به خاطر ماجراجویی) و پیامدهای ممکن را در نظر نمی‌گیرد؛ برای مثال، بدون نگاه کردن به وسط خیابان می‌دود.

 3) حواسش به آسانی با محرک‌های بیرونی (اشیاء، صداها، تصاویر، مردم و غیره که مستقیماً به کاری که در حال انجام آن است، مربوط نیستند) پرت می‌شود. 4) در بازی‌ها یا موقعیت‌های گروهی به سختی می‌تواند منتظر نوبتش بماند. 5) اغلب به پرسش‌ها، پیش از آنکه به طور کامل طرح شوند، پاسخ می‌گوید.

6) در دنبال کردن دستورهایی که دیگران به او می‌دهند، دچار مشکل می‌شود (البته نه به دلیل مخالفت با دستورالعمل یا ناتوانی از درک آن) 7) در تمرکز هنگام کار یا فعالیت‌هایش مشکل دارد. 8) اغلب از کاری ناتمام به کاری دیگر می‌پردازد.

9) هنگام بازی نمی‌تواند ساکت و آرام باشد. 10) اغلب زیاد حرف می‌زند. 11) مدام سخن دیگران را قطع می‌کند یا مزاحم آن‌ها می‌شود؛ برای مثال، به وسط بازی کودکان دیگر می‌پرد. 12) اغلب به نظر می‌رسد که به آنچه به او گفته می‌شود گوش نمی‌دهد. 13) معمولاً لوازمی همچون اسباب‌بازی، قلم و کتاب را که برای انجام تکالیف یا فعالیت‌ها در مدرسه و خانه لازم است، گم می‌کند. 14) اغلب به فعالیت‌هایی می‌پردازد که از لحاظ فیزیکی خطرناک است (نه به خاطر ماجراجویی) و پیامدهای ممکن را در نظر نمی‌گیرد؛ برای مثال، بدون نگاه کردن به وسط خیابان می‌دود.

معلمان و خانواده‌های دلسوز!

1) سعی کنید میان رفتار ناشی از سرپیچی (وقتی کودک از انجام کاری امتناع می‌کند) و رفتاری که نتیجه اختلال کمبود توجه است (وقتی کودک نمی‌تواند کاری را انجام دهد)، تمایز قائل شوید و برخوردهای متفاوت داشته باشید.

2) نتایج آزمون‌های گروهی را با احتیاط تعبیر کنید. ممکن است این کودک خاص در آزمون شتاب کرده و با عجله پاسخ داده باشد، تکانشی یا حواس‌پرت باشد و آزمون را به طور کامل انجام نداده باشد.

عدم تمرکز

3) به یاد داشته باشید که تجویز دارو به معنای درمان قطعی نیست و شاید آموزش اضافی لازم باشد.

4) از انرژی و خود انگیختگی کودک مبتلا به اختلال کمبود توجه بهره بگیرید تا مشکلات بالقوه را رفع کنید.

5) در اوقات فراغت از درس مانند زنگ تفریح، نظارت دقیق داشته باشید تا به کنترل مخاطرات کمک کنید و از هرگونه آسیب احتمالی جلوگیری کنید.

راه‌هایی برای افزایش تمرکز دانش‌آموزان

1- وقتی دانش‌آموز تمرکز می‌کند، پاداش‌های مادی و ملموس به او بدهید (مثلاً یک نمره در کلاس درس، اول صف بودن، توزیع مواد درسی، پنج دقیقه وقت آزاد و غیره). حتی پاداش‌های غیرمادی و ناملموس هم مناسبند؛ مثلاً تحسین، دست دادن، لبخند زدن و این‌ جور چیزها.

2- قواعد و قوانینی برای کلاس درس تعیین کنید (مثلاً کار کردن در سکوت، اتمام تکالیف) و آن‌ها را تصریح و تکرار کنید و دانش‌آموز را هنگام پیروی از قوانین تشویق کنید.

3- دانش‌آموز را به تمرکز روی یک تکلیف تا هر زمانی که می‌تواند، تشویق کنید. به تدریج، طول زمان لازم برای تشویق شدن را افزایش دهید.

4- با دانش‌آموزان قراردادی بنویسید و در آن تصریح کنید که چه رفتاری از او انتظار می‌رود (مثلاً تمرکز روی یک تکلیف) و اینکه کدام تشویق، زمانی که شرایط قرارداد انجام شد، در دسترس او قرار خواهد گرفت.

5- کیفیت و وضوح توضیحات و دستورالعمل‌های داده شده به دانش‌آموزان را بررسی کنید.

6- به دانش‌آموز یاد دهید که از تمرکز بنیادین و مهارت‌های مطالعه استفاده کند (مثلاً خواندن برای درک ایده اصلی، یادداشت برداشتن، تمرکز بر نکات مهم، تعیین رئوس مطالب، خلاصه کردن، مطالعه در یک محیط مناسب و غیره).

7- موضوع درس را برای دانش‌آموز، هدفمند و معنادار کنید.

8- محیط را به گونه‌ای سازماندهی کنید که محرک‌های پریشان کننده حواس کاهش یابد.

9- انجام کاری ناخوشایند برای او را با کاری خوشایندتر دنبال کنید. مثلاً بازی به شرط اتمام تکالیف.

10- یکی از هم‌سالان را به عنوان مربی تعیین کنید تا با دانش‌آموز کار کند و نمونه‌ای برای عادات کاری مناسب باشد.

11- تکالیف طولانی را به تکالیف کوتاه‌تر تقسیم کنید و به او یاد بدهید که چگونه تکلیف‌هایش را مرور کند.

12- دستورالعمل‌ها را مرحله‌بندی کرده به شیوه‌های مختلف (شفاهی یا کتبی) به او ارایه دهید.

13- مطمئن شوید که دانش‌آموز می‌داند که دستورالعمل‌ها فقط یک بار داده می‌شوند.

14- دانش‌آموز را از هم‌کلاسی‌هایی که ممکن است رفتارهای نامناسب را ترغیب یا تحریک کنند، جدا سازید و محرک‌های حواس‌پرتی را در اطراف و روی میز دانش‌آموز کاهش دهید.

15- به دانش‌آموز تکالیف کوتاه‌تری بدهید و به تدریج، اگر در انجام آن‌ها موفق عمل کرد، تعداد را افزایش دهید.

16- از وسایل جذاب برای برقراری ارتباط با دانش‌آموز استفاده کنید (ابزار شنیداری، دیداری و غیره).

17- به دانش‌آموز یاد دهید که به مهارت‌های یادداشت‌برداری توجه کند. در برخی از موارد که مشکل دانش‌آموز خیلی شدید است، می‌توانید جاهای مهم را خودتان به او نشان بدهید یا به رایش خط بکشید.

18- هنگامی که با دانش‌آموز حرف می‌زنید، با او ارتباط فیزیکی داشته باشید.

19- از دانش‌آموز بخواهید در بازی‌هایی شرکت کند که مستلزم مدت زمان‌های متفاوت در تمرکز هستند (مثل منچ و شطرنج).

20- مطمئن شوید تکالیف درسی دانش‌آموز در سطح توانایی او است.

21- به منظور نظارت بر تمرکز دانش‌آموز، ترتیبی بدهید که مدام جلوی چشمتان باشد و تماس چشمی خود را با او به طور مستمر حفظ کنید.

22- هنگامی که دانش‌آموز در حال انجام تکلیف است، به او توجه نشان دهید. این دانش‌آموزان به جنب و جوش بیشتری نیاز دارند. گاهی به آن‌ها اجازه بدهید به حیاط بروند و برگردند.

23- مرتب به آن‌ها نگویید: «توجه کن!، حواست کجاست!، اگر حواست را بیشتر جمع کنی می‌توانی...!» این عبارت‌ها باید بسیار کم مورد استفاده قرار بگیرد چرا که موجب اضطراب دانش‌آموز می‌شود.

24- این اختلال را به هوش کودک نسبت ندهید و وی را سرزنش نکنید.

25- این دانش‌آموزان به طور کلی در درک و احساس زمان مشکل دارند. به همین دلیل در تنظیم رفتارهای خود و سازمان‌دهی آن‌ها دچار مشکل می‌شوند. اگر چنین دانش‌آموزی در کلاس دارید، بیشتر صبور باشید.

به نقل از : تبیان